Truyền thống lịch sử của huyện Lục Yên gắn liền với lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Là miền đất có bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử, nhân dân các dân tộc huyện Lục Yên có tinh thần yêu nước nồng nàn, đấu tranh bất khuất chống các thế lực phong kiến và ngoại xâm; cần cù sáng tạo trong lao động sản xuất. Truyền thống tốt đẹp đó được nhân lên một tầm cao mới kể từ khi có sự lãnh đạo của Đảng mà trực tiếp là Đảng bộ tỉnh Yên Bái và Đảng bộ huyện Lục Yên.

Ghi nhận những đóng góp và thành quả của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân và các lực lượng vũ trang huyện. Đảng, Nhà nước đã trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ chống thực dân Pháp cho Huyện Lục Yên và xã Mường Lai; danh hiệu Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới cho nhân dân và cán bộ huyện Lục Yên.

Hang Hùm: Dấu vết cổ xưa nhất về người Việt cổ ở Lục Yên, là một trong nhiều hang của dãy núi chùa thuộc xã Tân Lập huyện Lục Yên, đây là nơi cư trú khá lý tưởng của người cổ đại (hiện nay đã bị ngập nước do hồ thủy điện Thác Bà). Tại đây năm 1964 các chuyên gia khảo cổ học người Đức và Viện khảo cổ học Việt Nam phát hiện hàng trăm hóa thạch của những động vật sống Kỷ Cảnh Tân cùng 4 răng của người vượn niên đại 14,8 vạn năm trước.

Văn hóa Sơn Vi

Tại Lục Yên những di tích văn hóa Sơn Vi đầu tiên phát hiện vào năm 1980 đến nay đã có 6 địa điểm trong đó đáng lưu ý nhất là điểm Làng Mủng cùa khu Đền Đại Cại (đều thuộc xã Tân Lĩnh) đây là những công cụ bằng đá cuội không có dấu vết gia công hoặc được ghè đẽo thô sơ nhưng có dấu vết sử dụng, niên đại cách ngày nay trên dưới 1 vạn năm.

Thời đồ đồng, đồ sắt

Đây là thời đại của văn hóa Đông Sơn cách đây trên dưới 2000 năm, hiện vật tiêu biểu được phát hiện là Trống Đồng làng Vặc (xã Minh Xuân), Rìu, Giáo đồng ở Khau Xẻn (xã An Phú) hiện đang được lưu giữ ở Bảo tàng tỉnh, mũi tên đồng ở Hang São (xã Tân Lập).